Planten van A tot Z. Deel 1

Boulaert Marc, Aquarianen Gent

Niet alleen voor het esthetische brengen we waterplanten in ons aquarium. Zij bieden onze vissen de nodige schuilplaatsen waardoor hun gedrag rustiger is. Ook bij de voortplanting van verschillende soorten spelen de planten een belangrijke rol. Tevens helpen zij de biologische huishouding in het aquarium optimaal te houden.

Esthetische waarde van de planten in het aquarium.
Het decoratieve effect van een mooi beplante bak, waarin de verschillende kleurschakeringen goed aangewend worden, is zeker een streling voor het oog. Een dergelijk onderwatertuin, die wel op een schilderij lijkt, spreekt iedereen aan en zal weten boeien door zijn schoonheid.

Een goed beplant aquarium kan een grote rol spelen in het gedrag van de vissen. De planten bieden de vissen als het ware een natuurlijke bescherming, waardoor ze zich rustiger gaan gedragen. Immers, voor een agressieveling of een opdringerig mannetje, kunnen ze zich vlug verschuilen tussen plantengroepen. Anders worden ze voortdurend nagejaagd, met alle gevolgen eraan verbonden. We mogen ook niet vergeten dat de planten mogelijks kunnen instaan voor de soms zo noodzakelijke bijvoeding voor bepaalde vissoorten, zonder dat deze planteneters kunnen genoemd worden.

Bij vele vissen spelen planten een grote rol tijdens de voortplanting. We kennen bewoners van de bak die grotere planten gebruiken als afzetsubstraat (scalare), andere soorten bevestigen hun eieren per stuk of in bosjes aan deze. Vele vrijleggers leggen hun eieren af boven groepen fijnbladerige planten. Schuimnestbouwers gebruiken plantendelen om hun nest mee op te bouwen en zo te verstevigen. We mogen ook het nut voor jongbroed niet vergeten. Immers, de jonge visjes vinden een goede schuilplaats tussen een dichte beplanting en vinden hun eerste voedsel bij deze. Talloze kleine organismen houden zich op in het plantenbestand en dienen als eerste voedsel voor de larfjes.

De biologische huishouding wordt door een goed plantenbestand in stand gehouden. We kunnen het simpel uitdrukken: vissen en planten ademen zuurstof in en koolzuur uit. De vis heeft zuurstof nodig en geeft koolzuur af. Planten verbruiken koolzuur en maken zuurstof aan. Dit noemen we assimilatie en in goede omstandigheden hebben beiden nut uit de verhouding.

Verhouding tussen water en plantenvoeding.
Of we nu regenwater of leidingwater gebruiken is het zo dat beiden verzadigd zijn met metaalzouten. Het zijn de groeistenen voor onze planten. Onze vissen helpen gedeeltelijk (via afval ed.) om deze elementen aan te vullen. Op lange termijn blijkt dit onvoldoende en men kan er aan verhelpen door regelmatig 1/4 tot 1/3 water te verversen. De aquariumliefhebber kan ook een handje helpen door toevoeging van deze stoffen opgelost in het water bij een waterverversing in de bak te brengen. Het gemakkelijkste product is fetrilon (in onze vereniging verkrijgbaar) om te gebruiken. We kunnen ook iets verder gaan en bij onze apotheker vragen 35 gram ijzersulfaat en 35 gram magnesiumsulfaat op te lossen in 1 liter water. Om de veertien dagen enkele druppels toevoegen komt de plantengroei ten goede. Aan de mooiere groene en rode kleur van de planten zien we spoedig dat dit resultaat geeft in de bak. De snelgroeiers zullen u spoedig verrassen met scheuten en een niet verwaarloosbaar feit is dat wanneer we een goede plantengroei hebben, de meeste algenproblemen achterwege blijven.

Het is immers zo dat ieder levend wezen voedsel nodig heeft om in leven te blijven, beter gezegd om in optimale conditie te zijn. Ook om zich voort te planten en wanneer het over jongbroed gaat om te groeien. Ook onze planten kunnen niet zonder. Geven we ze geen gepaste levensomstandigheden, dan zullen ze er spoedig slecht bijstaan en zullen ze vlug wegkwijnen in onze aquaria. Zoals hierboven vermeld, kunnen we bepaalde stoffen toevoegen aan het water, doch deze stoffen worden alleen opgenomen door de echte waterplanten. Met echte waterplanten bedoelen we dit waarvan het wortelgestel uitsluitend dient om zich te verankeren in de bodem. Deze voeden zich met opgeloste zouten en sporenelementen die zich in het water bevinden. De voedselopname geschiedt langs de bladeren van de planten. In de handel zijn de elementen ook te koop. Sommigen hebben goed resultaat, anderen stellen de liefhebber teleur. Ze hebben allen één ding gemeen: ze vallen nogal prijzig uit. Hedendaags beperk ik mij uitsluitend tot toevoeging van fetrilon, wat niet wil zeggen dat deze andere producten geen resultaat kunnen hebben.

De slechte groei van de planten kan ook afhangen van te alkalisch of te zuur water. Dus ook een pH-controle kan u wijzer maken over de slechte toestand van het plantenbestand. Een zuurgraad schommelend tussen de 6,5 en 7 geeft doorgaans goede resultaten. Ook de hardheid (DH) mag niet over het hoofd gezien worden. Een DH van rond 10 ° geeft bij mij de beste plantengroei. Wat zeker niet over het hoofd mag gezien worden is de temperatuur. Te hoge of te lage temperaturen kunnen ook nefast zijn. Dit wil ik speciaal vermelden voor mensen met onverwarmde aquaria of liefhebbers van discusaquaria die werken met watertemperaturen van rond de 30 °C. Weinig planten zijn voor zulke aquaria geschikt en het is dan best even goed na te gaan welke in zulke extreme omstandigheden (zacht, zuur water en hoge temperatuur) kunnen overleven.

Eén waarschuwing nog: wanneer men voornoemde producten toevoegt, nooit overdrijven met de hoeveelheid ervan. Geef liever een kleinere dosering op geregelde tijdstippen en bij aangekochte producten uit de handel: houdt u aan de voorgeschreven dosis. Het is ook mogelijk dat er verschillende reacties optreden naargelang de watersamenstelling. Ook dit kan eventueel vermeld staan op de bijsluiter die meestal bij deze producten gevoegd is. Dit zeg ik niet om u bang te maken om plantenvoeding toe te voegen, maar een regelmatige controle van het water is zeker aan te raden en niet alleen voor het plantenbestand.

In de handel verkochte producten.
Ik beperk mij hier tot deze die ik in mijn "aquariumleven" heb uitgeprobeerd. Er zijn er veel meer in de handel dan hier vermeld. Deze zult u dan best zelf uittesten.

Biostimul.
Volgende elementen zijn samengebracht in dit product: fosfor, kalium, zwavel, stikstof, magnesium + sporenelementen zoals borium, mangaan, zink, koper en ijzer. Volgens de fabrikant bevordert dit middel de plantengroei en werkt tezelfdertijd de algengroei tegen. Ook wordt de assimilatie van de planten bevorderd. Persoonlijke ondervinding gaf wel een gunstig resultaat. Een wondermiddel is het zeker niet, want wonderen bestaan niet in de aquaristiek, maar het is zeker aan te bevelen. Bij mij gaf het product een gunstige reactie bij de vissen, vooral wat de voortplanting betreft.

Flora-Pride.
Alle sporenelementen gunstig voor onze waterplanten zijn aanwezig. Het is een volledige voeding met de meest gunstige werking bij een pH-waarde van 6,2. Hier zit volgens mij een addertje onder het gras: die vermelding van de meest gunstige werking bij een bepaalde pH-waarde. Dit kan er op wijzen dat dit product geen nuttige werking heeft bij een pH-waarde boven de 7.

Ocean-Claner Plus 7.
Volgens de fabrikant geeft het een volledige voeding, houdt het de pH constant, bevordert het een gunstige bacteriëngroei en belet het de vorming van algen. Hij beweert dat er geen enkel probleem meer is met onze plantengroei bij gebruik. Ik stelde vast dat bij sommige liefhebbers zeer goede resultaten werden bereikt. Bij anderen werd weinig of geen verbetering vastgesteld. Zoals eerder vermeld, kan dit ook te wijten zijn aan de watersamenstelling.

Dyno Plant.
Bestaat in de vorm van tabletten, die in een netje moeten geplaatst worden, in de nabijheid van een uitstromer of uitlaat van het filtersysteem. Uiteraard bevatten deze tabletten de nodige voedingsstoffen, waarbij aangeraden wordt een kuur te doen bij waterverversing. Deze pillen kunnen ook gebruikt worden via de bodem voor planten die daar hun voedsel opnemen. Een superpil kunnen we het zeker niet noemen, maar vrij gunstig resultaat werd vastgesteld bij sommige waterplanten.

Tot hier mijn belevenissen bij voeding voor de echte waterplanten. Ongetwijfeld zijn er nog talrijke middeltjes in de handel. Voorlopig beperk ik mij, en met bevredigend resultaat, tot fetrilon.

Moerasplanten.
Buiten de groep van de echte waterplanten gebruikt de liefhebber tegenwoordig ook veel moerasplanten. Deze planten staan uiteraard een groot gedeelte van het jaar onder water. Gedurende een bepaalde periode staan de rivieren gedeeltelijk of bijna droog, zodat de planten deels boven water komen en dan meestal ook gaan bloeien. Vele van deze groep planten bleken goede aquariumplanten (bv. de vele Cryptocoryne-soorten). Deze planten nemen echter voedsel op via hun wortelgestel uit de bodem. Dus voedsel aanbrengen in de bodem is dan een must, maar kan ook enkele gevaren meebrengen wanneer men ondoordacht tewerk gaat.
De beste grondstoffen zijn klei, turf en uiteraard grof zand. Nimmer mag meststof, zowel natuurlijke of kunstmest, toegevoegd worden aan de bodem. Bladaarde en compost zijn eveneens uit den boze, daar ze teveel nitraten afgeven die zich gaan ophopen en onmogelijk kunnen geconsumeerd worden door de planten. Een reactie daarop is het spontaan ontstaan van de gevreesde "blauwe alg". Dit komt omdat stikstofhoudende stoffen een doeltreffende voeding zijn voor laatstgenoemde.

Brenner stelt de ideale voedingsbodem zo voor:
5 delen grof zand
1 deel leem of klei
1 deel ingewaterde turfvezel
Dit alles afdekken met 2 à  3 cm schoon gewassen zand.

Van den Nieuwenhuizen geeft volgende formule:
De bodem zeer luchtig houden. Geen zand gebruiken, maar liefst fijn grind met een korrelgrootte van 2 tot 5 mm. Wat klei wordt op de bodem van het aquarium gestrooid. Erboven een laag van 3 cm van een mengsel aanbrengen bestaande uit grind en enkele handen turf en potaarde. Dit alles afdekken met een laag van 3 à  4 cm donker gekleurd grind.

Over dit laatste vind ik dat de verhoudingen van de gebruikte materialen wat onduidelijk zijn.
Het is beter bij de inrichting van een nieuw aquarium alleen daar waar moerasplanten aangeplant worden voedingsbodem aan te brengen. Het is overbodig en zelfs af te raden om deze voeding voor de planten aan te brengen waar hij van geen nut is, dit om zoveel mogelijk het ontluiken van algen tegen te gaan.

Turfvezel of turfplaten.
Kunnen zeer gunstig werken bij bv. Cryptocoryne-soorten. Men kan de platen breken en verdelen op de bodem of de platen plaatsen waar deze planten voorzien worden. Alvorens de platen of turfvezel te gebruiken, dit eerst een paar dagen laten inwateren.

Klei.
De ideale klei voor een voedingsbodem is pottenbakkersklei. Zoals eerder vernoemd wordt deze vermengd met grof zand en turfvezel. Opletten voor overdrijving! Kleine bolletjes klei kunnen ook plaatselijk toegevoegd worden rond het wortelgestel van de planten.
In Nederland vermengt men soms hun voedingsbodem met gemalen sepia. Men spreekt van 1 sepia van 5 à  6 cm voor een aquarium van 1,5 m. Dit zou althans volgens onze noorderburen gunstig werken tegen alle vormen van alg.

Tot slot, wanneer u meer voeding wil geven aan uw planten, doe het steeds met mate. Met overdrijving behaalt u niets, integendeel uw aquarium zal er nog veel slechter uitzien dan voorheen.