Telgen... uit de Echinodorus-familie

Dziepie, Aquarianen Gent

De Echinodorus-soorten behoren tot de familie van de Alismataceae (Alisma = waterweegbree). Het zijn allemaal moerasplanten, wat betekent dat ze een submerse en emerse (zowel onder als boven water) groeiwijze hebben. Alle Echinodorus-soorten en dat zijn er heel wat, zijn afkomstig uit Zuid-Amerika. In iedere aquariumzaak worden ze aangeboden en omdat het soms moeilijk is om door de bomen het bos te zien, volgt hier een beetje duiding.

De meeste planten uit de Echinodorus-familie zijn sterke en snelle groeiers en daarom ook geschikt voor de beginnende aquariaan. Ondanks dat ze tot de moerasplanten behoren, kunnen we ze toch indelen bij de efficiënte zuurstof- en nitraatconsumenten. Wanneer ik zeg dat ze geschikt zijn voor beginners bedoel ik daarmee niet dat de planten zomaar in de bakken kunnen neergepoot worden zonder er verder aandacht aan te schenken. Er zijn voorwaarden aan verbonden om ze met succes te houden en te vermeerderen. Laat het ons eerst hebben over de noden van de planten: waterwaarden, belichting, bemesting enz...

Zoals alle tropische planten dienen we de Echinodorus-soorten te houden op tropische temperaturen. Hier kunnen we stellen dat de meeste soorten het goed doen bij temperaturen die rond de 26 °C liggen, liefst niet hoger dan 28°C en niet lager dan 22 °C.

In de natuur worden ze aangetroffen aan de rivieroever wat betekent dat ze niet op grote dieptes voorkomen. Bij laagwaterstand gaan de planten boven water verder groeien, dit alles betekent dat ze veel licht nodig hebben! De belichtingsduur dient ongeveer 12 uur te bedragen Dit omdat een tropische dag (in de evenaarzone) 12 uur duurt, zowel in het droog als in het regenseizoen. In subtropische gebieden is er meer verschil tussen dag en nacht, doch 12 uur belichten kan hier zeker geen kwaad.

De waterwaarden liggen meestal in de neutrale tot de zacht zure zone. Dit is logisch omdat de planten in de natuur worden aangetroffen in het tropisch regenwoud. Humus afkomstig van de vele planten in het woud komt in plassen, poelen en beekjes terecht en zo in de rivieren. De humus in de vorm van bladresten en gezonken houtresten maken het water zuur. Tengevolge van de lage pH (zuurgraad) en KH (koolstofhardheid) bevat het water veel CO₂-gas wat een bijkomende bemesting betekent voor de waterplanten.

De voeding van waterplanten in het aquarium mag dus niet uit het oog verloren worden. Door het voederen van de vissen die op hun beurt de planten bemesten met hun uitwerpselen, krijgen de planten al heel wat te eten, o.a. nitraat. De meeste moerasplanten en dus ook de Echinodorus-familie vormen een groot wortelstelsel, dit betekent dat ze veel voedsel uit de bodem opnemen. Het kan dus geen kwaad om hier een beetje klei als bodembemesting toe te voegen.

Een voedingselement dat eveneens erg gesmaakt wordt, is ijzer. Dit laatste kan in verschillende vormen toegediend worden, vloeibaar en vast (bv. door verroeste nagels in de bodem of filter aan te brengen). Indien we extra ijzer in vloeibare vorm willen toevoegen dienen we op te letten met het doseren, overdosissen zijn giftig voor onze vissen. Meten en vervolgens doseren is de boodschap! In onze club hebben meerdere aquarianen ervaring met ijzerbemesting, zij zullen je graag helpen indien je vragen hebt over het toepassen ervan.

Samengevat kunnen we dus stellen:
temperatuur tussen 22 en 28 °C;
neutraal tot lichtzure pH (tussen pH 6 en 7);
KH: tussen 0 en 3 °dH (Duitse hardheid)
voldoende licht;
eventueel bemesten met ijzer;
eventueel toevoegen van CO₂-gas. (vraag ook hierover inlichtingen bij ervaren liefhebbers)

Het volgende deel van dit artikel belicht enkele soorten die interessant zijn voor het aquarium. De informatie wat dat betreft is grotendeels terug te vinden in de gespecialiseerde literatuur maar ook voortgesproten uit eigen ervaring. Een goede planthuishouding in het tropisch rivieraquarium is even belangrijk als een gezonde vishuishouding. Meer nog, vissen leven meestal in symbiose met de planten en gebruiken ze om zich te verschuilen, als substraat voor het afzetten van eieren en in sommige gevallen ook als voeding.

Sommige meervallen, waaronder de Ancistrus dolichopterus, grazen graag het bladgroen van onze Amazone zwaardplanten (Echinodorus amazonicus) af, wat uiteindelijk geen mooi zicht oplevert. Het is daarom aan te raden om planten aan te schaffen in functie van de vissen en omgekeerd. De Metynnis argenteus (Silver Dollar Fish), afkomstig uit Zuid-Amerika is verwant met de Piranha en is een verwoed planteneter, hij is in staat om een volledig beplant aquarium in de kortste keren kaal te vreten, dus opletten met het kiezen van de vissen! Ook bij de keuze van onze vissen is een goed boek dikwijls een uitweg.

Echinodorus bleheri
Deze plant is een groter wordende Echinodorus-soort die we bij voorkeur houden in een hoge bak. De groene lancetvormige bladen kunnen submers tot 60 cm groot en 10cm breed worden. Zij groeit bij lagere aquaria door tot boven de waterspiegel. Eens ze de waterspiegel heeft bereikt, geeft de plant een bloemstengel die boven water bloeit. Op de stengel groeien ook adventiefplantjes, die men later kan oogsten en terug in de bodem kan planten. Ook deze planten groeien uit tot mooie exemplaren.

Opmerking:
In de handel worden dikwijls "moederplanten" aangeboden waar meestal een duurder prijskaartje aan hangt. Moederplanten zijn planten die bij uitstek eigenschappen van een bepaald gewas vertonen en daarom door de kweker worden gebruikt om stekken van te snijden. Ik bekwam al zogenaamde moederplanten die gekweekt zijn uit stekjes afkomstig van eigen planten. In deze optiek kunnen we elke aangeboden Echinodorus als moederplant beschouwen.

De Echinodorus bleheri kan ook zeer lang meegaan, zo heb ik planten waarbij al massa's bladeren zijn afgeknipt en nog steeds geven ze nieuwe, frisgroene bladeren. De verzorging van deze soort komt overeen met wat vermeld in het vorig hoofdstuk van dit artikel. Eventueel kan als bemesting nog klei worden toegevoegd aan de zandbodem in de nabijheid van haar wortels.

Voor de Echinodorus amazonicus gelden dezelfde voorwaarden. Deze plant heeft hetzelfde voorkomen maar wordt veel groter dan de "bleheri". De lancetvormige blaren kunnen hier wel tot 80 cm lang worden. Deze variëteit wordt ook wel eens de Echinodorus gigantea genoemd. Een andere veelgehouden Echinodorus is de E. grandiflorus (grandiflorus = grote bloem).
Dit exemplaar heeft groene hartvormige bladeren (met diameter tot 20 cm) die op lange stengels groeien. De stengels kunnen tot 1 m lang worden, dus enkel geschikt voor hogere aquaria. Indien gehouden in lage aquaria groeien ze al snel uit tot boven de waterspiegel waar ze in hun emerse vorm overgaan. Het enige wat we dan in ons aquarium van de plant te zien krijgen zijn de stengels. Aangezien de meeste aquaria van dekruiten zijn voorzien, groeien de planten zich te pletter tegen de dekruiten. Daarbij gaat de plant uiteindelijk helemaal ten onder. De planten zijn relatief gemakkelijk te houden en gedijen het beste in de condities hierboven vermeld.

Tot de kleinere soorten behoort de Echinodorus quadriscostatus (of E. magdalenensis). Het betreft hier een groene plant met lancetvormige blaren die in rozet groeien. Deze rozet heeft een diameter van ca. 10 cm met blaadjes van ca. 10 cm lang en 2 cm breed. Ook hier zijn de condities om de plant met succes te houden quasi hetzelfde als hierboven beschreven. De planten vormen door de vele uitlopers al vlug een mooi veldje. Hier is een sterke belichting wel noodzakelijk, vooral wanneer ze in hoge bakken worden gehouden.

Verder nog enkele voor het aquarium interessante soorten waarvoor ik verwijs naar de literatuur:
E. tenellus (tere Echinodorus) wordt niet hoger dan 8 cm. De benaming zegt hier veel, deze plant behoort tot de soorten die wat meer aandacht vragen;
E. palaefolius (met primitieve blaren) tot 75 cm hoge stengels met daarop lancetvormige bladeren die echter hoog op de stengel groeien);
E. martii heeft lancetvormige blaren die aan de randen gekarteld zijn.

Verder zijn er nog een aantal hybriden, gekweekt door de natuurlijke vormen met elkaar te kruisen. Als echte natuurliefhebber sta ik daar niet zozeer achter. Mensen die echter een mooi onderwater tuintje of een Hollandse bak willen creëren, kunnen variëren met deze hybriden. Zo zijn er de Echinodorus rosae, variant van de E. aschersorianus, de E. cordifolius sp. "Marble green" enz...

Dit artikel is bedoeld als introductie voor het verstandig houden van planten, meer informatie kan je bekomen in de betere literatuur of ook wel op het internet. Bij dit laatste medium dienen we wel selectief te zijn met het vergaren van informatie.

"Aquariumplantzen" van Christel Kasselmann is een uitstekend boek en zou deel moeten uitmaken van de bibliotheek van elke liefhebber. Spijtig genoeg is de nieuwe editie niet meer vertaald naar het Nederlands en moeten we het stellen met ofwel de Duitse, Franse of Engelse versie.

Ik hoop met dit artikel de beginnende liefhebber het bos door de bomen te hebben laten zien en dat het de aanzet moge zijn om het houden van planten "aux serieux" te nemen. Het houden van waterplanten in het algemeen is een hobby op zich en geeft evenveel voldoening als het houden en kweken van vissen. Veel van onze vissen zullen zich heel wat beter voelen in de nabijheid van waterplanten.