Help! Hoe begin ik eraan?
Jean-Pierre Legiest, Aquarianen Gent

Elke aquariumliefhebber is begonnen in de hobby met een eerste bezoek aan de aquariumhandel. We werden er overstelpt door de ruime keuze van mooie vissen, planten en materiaal en wat we toen hebben aangeschaft, lag hoogstwaarschijnlijk aan de basis van onze eerste aquaristieke mislukking.  De aquariumhobby biedt verschillende mogelijkheden, zo is er het gezelschapsaquarium tot en met het speciaalaquarium, en tussenin liggen nog enkele andere keuzes. In dit artikel gaan we eens grasduinen in de mogelijkheden die het beplante aquarium biedt.

Twee grote keuzes zijn hier mogelijk, namelijk het aquarium waarbij de vissen worden gekozen in functie van de planten en omgekeerd waar planten worden gekozen in functie van de vissen die we willen houden. Bij de eerste mogelijkheid denken we onmiddellijk aan de "Hollandse bak", genoemd naar een fenomeen dat in Nederland in het leven werd geroepen gedurende de jaren 60 van de vorige eeuw. De "Hollandse bak" is eigenlijk een soort onderwatertuintje waarbij gebruik wordt gemaakt van tientallen soorten planten, geplant volgens ongeschreven regels en achteraf ook gekeurd door zogenaamde keurmeesters die dezelfde ongeschreven regels hanteren. Deze werkwijze vereist een verregaande kennis van planten en de verzorging ervan. Het geheel is onnatuurlijk maar op zich is daar niets verkeerd aan, ook sommige tuinen zijn onnatuurlijk aangelegd met een massa verschillende planten om een decoratief geheel te bekomen.

Verder bestaat tegenwoordig ook nog iets wat "Japans aquarium" heet. Dit is eveneens een sterk beplant aquarium waarbij met grote partijen mos, varens en kienhout wordt gewerkt.  Een habitat is een leefomgeving waar alle levende organismen in symbiose samenleven, dat wil zeggen dat zij elkaar aanvullen, ze hebben allemaal hun functie en doel. Hierbij kunnen we simpelweg stellen dat vissen de planten nodig hebben en omgekeerd. In de realiteit zit alles natuurlijk ingewikkelder in elkaar dan op het eerste zicht lijkt.

Algemeen kunnen we stellen dat de planten in de natuur alles behalve een decoratieve functie hebben. Het begrip decoratieve plant is eigenlijk een antroposofisch begrip, d.w.z. de mens bepaalt hier voor zichzelf dat deze of gene plant mooi of lelijk oogt. Slakken bijvoorbeeld vinden een bruin verrot blad een lekkernij maar wij vinden dat niet staan in het aquarium en gaan het blad weghalen. De meesten onder ons gaan zelfs nog verder en gaan de slakken proberen verdelgen met een of ander chemisch middeltje.

Sommigen onder ons hebben de ambitie om een natuurgetrouw biotoopaquarium in te richten. Het idee op zich is zeer nobel en getuigt van diervriendelijkheid maar spijtig genoeg is dit onmogelijk te verwezenlijken. Men kan nooit alle elementen die in de natuur een bepaald biotoop vormen onder brengen in een aquarium. Laat ons bescheiden zijn, de watermassa in ons aquarium, ook al bedraagt die 1500 l of meer, is in de natuur te herleiden tot een waterplasje.

Als dat plasje zich ergens in het Amazonebekken in Zuid-Amerika situeert, zul je daarin hooguit nog een tweetal verloren gelopen zalmpjes aantreffen, die leven in een soort modderpoel met hier en daar een restant van wat ooit een plant is geweest. Dit laatste is niet bepaald de manier waarop wij ons aquarium willen inrichten.

U begrijpt het al, wij zijn genoodzaakt om te kiezen voor een compromis. We gaan proberen iets te creëren dat natuurlijk oogt waarbij zowel plant als vis zich lekker voelen. Het compromis is hier dus een poging tot en spruit meestal voort uit onze fantasie. Iedereen heeft wel eens een documentaire gezien over de prachtige natuur maar geef toe weinigen onder ons hebben al een duikje gepleegd in bv. een zijriviertje van de Rio Negro. Indien we dat al eens deden, hebben we daar niet zoveel gezien omwille van het troebele water. En toch zwommen we misschien tussen tientallen neonvisjes, Scalares of zelfs discusvissen.

Ons Rio Negro streekaquarium zal er een heel stuk anders uitzien, helder water, mooie planten, een hele school neonvisjes, een aantal prachtige Scalares en een aantal meervallen. Die meervallen, Corydoras, Ancistrussen enz. zijn ook al van die rare gasten. In ons aquarium zien wij die zwemmen en fourageren maar tijdens ons duikje krijgen we die nooit te zien! De meeste meervallen zijn schemerdieren en houden zich verscholen tussen substraten en planten. Als we deze dieren gaan houden, zullen wij voor de nodige schuilplaatsen moeten zorgen, kienhout, stenen, dichte beplanting enz. Onze andere vissen die van nature uit alerte dieren zijn moeten eveneens schuilmogelijkheden krijgen. Een Scalare of maanvis zoekt graag hoge planten op om zich daar weg te steken, enerzijds om zich te beschermen tegen predatoren en anderzijds als schuilplaats waaruit hij zijn prooi belaagt. De vissen die de wateroppervlakte bevolken, zoals bijlzalmen, potloodvisjes enz. zwemmen graag in de nabijheid van enkele drijfplanten, daar voelen zij zich beschermd en kunnen zij zich verstoppen als er gevaar dreigt uit de lucht.

De attente lezer heeft nu vastgesteld dat in ons Rio Negro streekaquarium alle soorten planten zijn gebruikt. Voorgrond- en/of middenbeplanting, zijbeplanting, achtergrondbeplanting en drijfplanten. Zet daar nog een plant bij die als blikvanger fungeert, werp er nog enkele stukken kienhout of stenen in en je bekomt een leuk geheel dat natuurlijk en tegelijkertijd mooi oogt. Nu nog onze vissen erin en ons aquarium is een feit.

Als voorgrondbeplanting zouden we kunnen kiezen uit een aantal soorten laagblijvende Echinodorus- en/of Sagitaria-soorten. Als blikvanger kunnen we eventueel kiezen voor een groter wordende Echinodorus-plant en tenslotte Vallisneria voor zij- of achtergrond beplanting.

Bovenstaand voorbeeld is slechts een van de vele mogelijkheden die ons deze manier van werken biedt. In het amazonebekken bestaan tienduizenden verschillende biotopen, waarbij we onze fantasie ten volle kunnen gebruiken. Ook biotopen uit andere werelddelen, Oceaniê, Zuidoost Azië«, Afrika enz. kunnen als inspiratiebron dienen om dergelijke aquaria in te richten.

Indien we op deze materie wat dieper ingaan, hetzij door het lezen van goede literatuur, via het internet en vooral door raadgevingen en ervaringen van andere liefhebbers, zullen we ongetwijfeld in staat zijn om een mooi geheel te creëren. We zullen ook gespaard blijven van catastrofale mislukkingen. Indien we dan een aquariumzaak bezoeken zullen we vissen, planten en materiaal aanschaffen met één doel voor ogen, nl. het inrichten van ons aquarium die we in onze fantasie al hebben samengesteld na het lezen van tijdschriften en andere literatuur, internet en goede raad van ervaren aquarianen.

Tenslotte, bij het inrichten van een aquarium zijn er mogelijkheden zat, te veel om op te noemen. Iedereen heeft zijn eigen idee daarover. Sommigen vinden hun aquarium, hun methode "de beste".

Ik ben van mening dat iedereen zijn aquarium kan inrichten op zijn eigen manier zolang hij maar zorgt voor het welzijn van de dieren. Dat laatste gegeven is relatief maar zal ons toch noodzaken om onze inrichting zo te kiezen zodat we de dieren schuilplaatsen bieden en er voor zorgen dat we geen soorten bij elkaar houden die in de natuur niet bij elkaar horen.

Door het lezen van dit artikel zullen veel mensen, vooral beginnende aquarianen veel vragen hebben. Aarzel niet om uw vraag te stellen aan de meer ervaren leden, er bestaan geen domme vragen. Vergeet ook niet om af en toe eens een boek te ontlenen aan onze bibliotheek en beleef vooral veel plezier aan uw hobby.