De tuinvijver, veilig de winter door
door Rik Vanhoenacker, clubblad november '96.
In ons klimaat gebeurt het zelden dat een vijver volledig uitvriest. Toch kan er een dikke ijslaag van 20-30 cm dik gevormd worden, zodat een 50-60 cm diepe vijver niet veel plaats meer biedt aan de daarin levende organismen.
Een volledig afgesloten vijver krijgt onherroepelijk zuurstofgebrek. Maar wat erger is: de zich vormende gassen hopen zich onder dat ijs op en kunnen niet ontsnappen. Langzaam maar zeker wordt alles vergiftigd wat zich onder het ijs bevindt, de hogere organismen zoals vissen en amfibieën eerst, nadien ook de planten en micro-organismen. Indien er toch nog voldoende zuurstof aanwezig is, dan vormt er zich koolstofdioxide, dat zelfs in hogere concentraties onschadelijk is. In het andere geval vormt er zich bio-gas (zwavelwaterstof) dat reeds bij kleine hoeveelheden, alle hogere leven doet afsterven.
Biogassen worden aangemaakt door anaërobe rottingsbacteriën die zich in de bodem (het substraat) bevinden. Biogas ruikt naar rotte eieren en kan ondekt worden door met en stok eens in de bodem te wroeten voor de winter. Indien je die specifieke geur dan waarneemt en gasbellen ziet opstijgen, dan zal je de komende winter moeten uitkijken voor een goede doorluchting en een open verbinding met tussen water en lucht.
Omwoelen van de waterlagen door middel van een circulatiepomp is geen goed idee, want dan mengen de koudere bovenlagen zich met de warmere onderlagen. Onderaan de vijver blijft het water immer steeds een temperatuur van ca. 4 graden Celsius behouden. De overwinterende dieren hebben dus helemaal geen bodschap aan deze bijkomende circulatie. Je kan het probleem echter grotendeels ondervangen, door gebruik te maken van enkele grotere oxydators. Sommige vijvercentra kunnen U deze bezorgen.
Al die problemen kunnen echter volledig voorkomen worden, indien U reeds in de herfst voorzorgen neemt om te beletten dat er zich te veel afvalstoffen op de bodem bevinden. Netten kunnen overtollige bladval tegenhouden.
Een schepnet is erg handig om dagelijks de ronde van de vijver te doen en afgevallen blad af te scheppen, voordat het de kans krijgt om naar beneden te zakken. Op een zonnige herfstdag kan je de bodem eens aftasten; om de dikte van het afvalsubstraat vast te stellen. Indien deze dikker is dan 8 cm, dan dien je in te grijpen en plaatselijk een deel te verwijderen. Nooit mag echter meer dan 1/4 van de vijverbodem tegelijk gereinigd worden. Doe er liever 4 jaar over om de volledige bodem onder handen te nemen. op die manier blijven er plaatsen genoeg over om de dieren te laten overwinteren. het weggehaalde slijk komt van pas voor de oeverplanten of de omgeving van de vijver, als voeding. Intussen krijgen de "per ongeluk" meegeviste dieren ook de kans om naar de vijver terug te kruipen. Beter daar dan op de composthoop.